به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ مؤلف کتاب «صوفیان و امر به معروف و نهی از منکر» در پنج فصل به رویکرد صوفیه در برابر اصل امر‌به‌معروف و نهی‌ از منکر پرداخته است. سید یحیی موسوی در بخش پیشگفتار، علت گزینش چنین موضوعی برای تحقیق را علاقه شخصی‌اش عنوان مي‌كند و می‌گوید: «هیچ موضوع دینی به اندازه مسأله امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر کاربردی و عمل‌گرایانه نیست. کاربردی، هم در زندگی فردی و شخصی و هم در زندگی جمعی و در محدوده دیگر سازمان‌ها یا نهادهای جامعه. اینکه یک اصل یا قاعده بتواند هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اجتماعی، مستحدث و یا در اصطلاح، مبتلابه باشد، هم در جذابیت و هم در ضرورت مطالعه و تحقیق درباره آن، دلایلی کافی به دست می‌دهد.»

در فصل‌های این کتاب مباحثی نظیر رویکرد نظری صوفیه به امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر، رویکرد عملی صوفیه به امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر و آسیب‌شناسی امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

در بخش تحلیل رویکرد نظری صوفیه به امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر، رویکردهای فقهی، اخلاقی، عرفانی و نگاه اخلاقی غزالی بررسی شده‌اند. در فصل رویکرد عملی نیز مسائل فقهی، سیاسی و اخلاقی ـ عرفانی موضوع از نگاه مؤلف آمده‌اند.

یکی از ویژگی‌هایی که به جذابیت اين کتاب افزوده، ذکر حکایت‌ها و توصیه‌های 

یکی از ویژگی‌هایی که به جذابیت اين کتاب افزوده، ذکر حکایت‌ها و توصیه‌های مختلف از زبان بزرگان در اثنای برخی مباحث است. این روش علاوه بر آن که موضوع را برای خواننده ملموس‌تر و عینی‌تر می‌کند، بر کشش مخاطب برای مطالعه کامل یک بخش افزوده است.

مختلف از زبان بزرگان در اثنای برخی مباحث است. این روش علاوه بر آنکه موضوع را برای خواننده ملموس‌تر و عینی‌تر می‌کند، بر کشش مخاطب برای مطالعه کامل یک بخش، افزوده است. براي نمونه در صفحه ۹۶ كتاب، حكايتي از «ترجمه رساله قشيريه» را مي‌خوانيم:

«گويند عيسي مريم روزي بيرون آمد. يكي از صالحان بني‌اسرائيل با او بود. فاسقي به فسق مشهور، با ايشان شد. سرافكنده و شكسته‌دل دعا كرد و گفت: اللهم اغفرلي! و اين مرد صالح دعا كرد و گفت: يا رب! فردا جمع مكن ميان من و اين عاصي. خداوند تعالي وحي فرستاد به عيسي (ع) كه دعاي هر دو اجابت كردم. اين صالح را رد كردم و اين مجرم را بيامرزيدم.»

مؤلف در بخش جمع‌بندی و پیشنهاد، ۴ رویکرد را که در میان نگرش‌های مختلف صوفیان به امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر وجود دارد، مطرح کرده است. به عقیده موسوی، رویکرد اول شامل صوفیانی نظیر خواجه عبدالله انصاری و شیخ احمد جام می‌شود که در امر به‌ معروف بسیار سختگیر و خشن بوده‌اند. صوفیانی که در دسته‌بندی رویکرد دوم قرار می‌گیرند، پایبند به امر به‌ معروف بوده‌اند، اما دایره اِعمال آن را محدود و از منظر اخلاقی یا عرفانی شرایطی خاص برای آن وضع کرده‌اند. بایزید بسطامی، عین‌القضات همدانی و مولوی در این رده قرار دارند. صوفیان رویکرد سوم، از بزرگان ملامتیه هستند که برای امر به‌ معروف، محدودیت قائل شده‌اند و جز در مقام ضرورت آن را جایز نمی‌دانند. سرانجام، رویکرد چهارم به آراي محمد غزالی، فیض کاشانی و ملا احمد نراقی مربوط می‌شود که به صورت نظری و مفصل وارد مبحث امر به‌ معروف شده‌اند که مباحث آن‌ها سرشار از مواضع فقهی و اخلاقی است.

مؤلف در جریان تحقیق به این نتیجه رسیده است که در شیوه امر به‌ معروف صوفیه، ۵ محدودیت یا شرط وجود داشته است. این محدودیت‌ها عبارتند از: «نرمی و ملایمت»، «توجه به نتیجه عمل»، «استفاده از ابزارهای مناسب ارتباطی»، «الگوسازی رفتار خویش در جامعه» و «تحذیر از افتادن در دام هوای نفس».

سید یحیی موسوی در ادامه، مقام «امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر» را یکی از مقامات عرفانی تلقی می‌کند. نگارنده اثر درباره نتیجه اجتماعی موضوع کتاب و شیوه اجرای امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر در دوران معاصر دو دسته‌بندی کلی را پیشنهاد داده است:

دسته اول، معروف و منکرهایی را شامل می‌شود که اثرات ترک کردن یا انجام دادن آن‌ها از حوزه فردی فراتر می‌رود و باعث ضرر و زیان یا آسیب‌ 

مؤلف در جریان تحقیق به این نتیجه رسیده است که در شیوه امر به‌ معروف صوفیه، ۵ محدودیت یا شرط وجود داشته است. این محدودیت‌ها عبارتند از: «نرمی و ملایمت»، «توجه به نتیجه عمل»، «استفاده از ابزارهای مناسب ارتباطی»، «الگوسازی رفتار خویش در جامعه» و «تحذیر از افتادن در دام هوای نفس».

رساندن به اعضای دیگر جامعه می‌شود. در این حالت، بهترین شیوه اجرایی امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر، استمداد از قانون است. با وضع قوانین دقیق و منسجم که به امنیت و رفاه اجتماعی کمک کند ــ نه اینکه مخّل آسایش و سدّی در برابر ظهور استعدادهای انسانی باشد ــ و نیز [با] اِعمال مجازات برای متخلفان می‌توان امر به‌ معروف یا نهی‌ از منکر را به شیوه‌ای وسیع، همراه با ضمانت اجرایی نسبی در جامعه پیاده کرد...

دسته دوم معروف و منکرهایی است که صرفا به حوزه فردی مربوط است و ترک کردن یا انجام دادن آن‌ها مخلّ آزادی یا آسایش و امنیت دیگر افراد جامعه تلقی نمی‌شود. در این دسته، بهترین شیوه امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر همان است که بزرگان ما از عرفای اسلامی در پیش گرفته‌اند؛ یعنی رعایت محدودیت‌های مذکور در بالا. رعایت این پنج شرط، کمک فراوانی به ارج نهادن و تقدّس این اصل شرعی در جامعه اسلامی خواهد کرد و از این لحاظ به‌جرئت می‌توان گفت که در میان گروه‌های مسلمان، هیچ فرقه یا گروهی به اندازه صوفیه برای امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر تقدس و کرامت قائل نبوده است. ... اهمیت و جایگاه امر به‌ معروف در نزد صوفیان به قدری والا بوده است که حتی می‌توان یکی از دلایل و زمینه‌های ظهور تصوف را رویکرد خاص عده‌ای از زهاد و مسلمانان به امر‌ به‌ معروف و نهی‌ از منکر قلمداد کرد. در آغاز پیدایش تصوف، رویکرد صوفیان به امر به‌ معروف بیشتر جنبه فقهی و سیاسی داشته است و با تکامل و توسعه تصوف، این رویکرد به‌تدریج از حالت فقهی و سیاسی آن خارج شده و بیشتر جنبه اخلاقی و عرفانی به خود گرفته است. (صص ۱۵۶ ــ ۱۵۸)
 

جمع‌بندی مؤلف در خاتمه را چنين مي‌توان بازگو كرد: تصوف اسلامی می‌آموزد که چگونه بدون این‌که آزادی اجتماع گرفته شود یا به بهانه سقوط ارزش‌های اسلامی، آزادی افراد محدود شود، اصل امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر نقش خود را با کارآیی هرچه تمام‌تر ایفا کند. تصوف اسلامی به انسان می‌آموزد که چگونه می‌توان در عین‌حال که ظلم‌ستیز و یاریگر مظلومان بود، از عیب‌جویی و انتفاد بی‌جا نیز برحذر ماند و از روحیه رضامندی، آرامش و طمأنیه که از صفات بارز عارفان راستین است برخوردار بود. و سرانجام، تصوف اسلامی به انسان می‌آموزد که پیش از مبارزه با سلطه‌جویی دیگران، بايد ابتدا در خود به شناخت و رفع سلطه‌جویی ــ این آفت روابط انسانی ــ بپردازد تا با احترام به رعایت حقوق یکدیگر بتوان خانواده، سازمان و جامعه‌اي سالم داشت.

چاپ اول کتاب «صوفیان و امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر» به‌تازگي از سوی موسسه چاپ و نشر عروج در ۱۷۵ صفحه با شمارگان هزار نسخه منتشر شده است.